کاشته شدن بافت رحم در قسمتی غیر از جدار داخلی رحم را «اندومتریوز» میگویند. بافت داخل رحم «آندومتر» نام دارد و این بافت ممکن است به دلایل مختلفی در مکانهایی به غیر از رحم کاشته شود. برای مثال اگر هنگام دوره ماهانه خون به جای اینکه خارج شود، از لولهها به داخل حفره شکمی بریزد ممکن است منجر به اندومتریوز شود.
عوامل ارثی نیز میتوانند باعث شوند از ابتدای تولد بافت آندومتر در جایی خارج از حفره آندومتر برای مثال داخل شکم، تخمدان و گاهی حتی در روده، زانو و ریه کاشته شود. همچنین تغییرات بعدی سلولها نیز ممکن است باعث شود این سلولها تبدیل به بافت لایه پوشاننده داخلی رحم شوند.البته به تازگی آلودگی هوا نیز یکی از عوامل افزایش وقوع این بیماری در خانمها ذکر شده است. معمولا مقدار کمی از خون دوره ماهانه به داخل شکم برمیگردد اما اگر راه خروجی بسته شده باشد، یعنی راهی که خون باید از طریق آن از رحم به طرف واژن و به بیرون بیاید به علتی دچار اختلال باشد این میتواند باعث برگشت خون بیشتر و اندومتریوز شود.
برای مثال ممکن است در سوراخ داخلی یا خارجی دهانه رحم تنگی وجود داشته باشد یا چسبندگی یا ناهنجاریهای رحمی از جمله رحمهای دوشاخ، سپتوم دار، تک شاخ و… یا در قسمت دهانه خروجی ناهنجاری مطرح باشد. تمام این عوامل میتوانند باعث شوند خون به داخل شکم برگردد. البته یکی از دلایل کمتر شایع آن نیز پرده بکارت است که در این حالت باقی ماندن خون در واژن و داخل رحم میتواند منجر به اندومتریوز شود.
راههای تشخیص اندومتریوز چگونه راهی است؟تنها راه تشخیص قطعی اندومتریوز انجام لاپاراسکوپی و دیدن حفره شکم است. البته این کار معمولا در مرحله اول انجام نمیشود چون به هرحال نوعی عمل جراحی محسوب میشود. اما اگر در تشخیص بیماری واقعا به مشکل بربخوریم این کار را انجام میدهیم. علاوه بر این، یکی از راههای جدیدی که بسیار کمککننده بوده است، استفاده از امآرآی و انجام تستی به نام 125CA است. این تست تا حد زیادی به تشخیص اندومتریوز کمک میکند، زیرا مارکرها معمولا در این افراد افزایش پیدا میکنند.
مواردی بوده است که بیمار فکر میکرده بواسیر یا هموروئید دارد و به دنبال درمان آن بوده است. اما پزشک در معاینه و سونوگرافی «اندورکتال» متوجه نقاط آبی رنگ و قهوهای رنگی شده است که از آنها خون دفع میشود بدون اینکه در آن قسمت واریس مهمی وجود داشته باشد. بواسیر در حقیقت واریس وریدهای ناحیه روده است اما این نقاط تکی هستند و دورشان عروق خاصی نیست و با این حال خونریزی میکنند. اندومتریوز میتواند بهراحتی با بواسیر اشتباه گرفته شود.
قاعدگی های خیلی دردناک و لکه بینی دارید؟علائم بیماری اندومتریوز متعدد و غیراختصاصی هستند. یکی از شایعترین علائم آن دردهای هنگام دوره ماهانه است که در روزهای سوم و چهارم معمولا بدتر میشود، درست برعکس افراد عادی که دردهایشان روز اول و دوم بیشتر است. حتی بعد از اتمام دوره ماهانه نیز مدت زیادی طول میکشد تا این درد کاملا از بین برود.
متاسفانه درد هنگام دوره ماهانه با گذشت زمان بدتر میشود، یعنی هرماه بیمار احساس میکند از ماه قبل بدتر شده است چون نقاط اندومتریوز هربار خونریزی بیشتری خواهند داشت و درد شدیدتر میشود. البته حتما دلیلی ندارد خونریزی نیز به همراه درد بیشتر از 7 روز طول بکشد اما متاسفانه یکی از علائم این افراد لکه بینی است که ممکن است بیش از 7 روز هم مشاهده شود. گاهی اوقات این بیماری با کیستهای داخل تخمدان همراه است که این کیستها نیز باعث درد شدید هنگام دوره ماهانه میشوند.
در این افراد اگر سونوگرافی انجام دهیم کیستهایی را در تخمدان میبینیم که داخلشان خون است. این کیستها «کیست شکلاتی» نام دارند و به راحتی مشخص میشوند. از دیگر علائم اندومتریوز میتوان به درد هنگام نزدیکی و لکه بینی بین دو عادت ماهانه اشاره كرد. علاوه براین، گاهی اوقات در معاینه پشت رحم یا کلدوساک خلفی، بیمار دردهایی را احساس میکند که این دردها نیز به دلیل نقاط اندومتریوز در پشت رحم ایجاد میشوند.