روابط پیامبر اسلام (ص) با امیر المؤمنین، على (ع)

در سن سى سالگى حضرت محمد (ص)، آخرین فرزند ابوطالب به دنیا آمد. و ابوطالب وى را «على» نام نهاد. تولد على، در خانه كعبه، رویدادى معجزه آسا و بى‏سابقه بود. حضرت محمد (ص) از على، در سنین نوزادى مراقبت مى‏كرد، به‏هنگام خواب، گهواره‏اش را حركت مى‏داد، شیر در كامش مى‏ریخت و در برخى مواقع بدنش را مى‏شست و او را در آغوش مى‏گرفت. و به این صورت، از آغاز زندگى، او را با ألطاف و مهربانى‏هاى خویش آشنا كرد.هنگامى كه در مكه خشكسالى و قحطى به وجود آمد و تحمل هزینه زندگى عائله ابوطالب بر وى دشوار شد، حضرت محمد(ص) از او خواست تا على را به خانه خویش برد و به اتفاق خدیجه از او نگه‏دارى كند. از آن زمان به بعد، همیشه على به‏همراه حضرت محمد(ص) بود. در خانه، در سفر و در هر جایى كه او بود، على نیز بود.

آن حضرت، در هر سال، حدود یك ماه در غار حرا به عبادت و نیایش مى‏پرداخت. رابط بین آن حضرت و خدیجه، على بود و بسا تنها انیس او در آن غار نیز على بود و بس. حضرت محمد(ص) در سن چهل سالگى به رسالت مبعوث شد. نخستین زنى كه به وى ایمان آورد، خدیجه و نخستین مردى كه ایمان آورد، على (ع) بود. بیشتر اوقات، این سه نفر در كنار كعبه، به عبادت و خواندن نماز جمعى مى‏پرداختند كه براى دیگران شگفت‏انگیز بود. هنگامى كه حضرت محمد (ص) از جانب خدا با پیام «وَ اَنْذِرْ عَشیرَتَك الاقرَبینَ»(2) مأموریت یافت كه طایفه و عشیره خویش را پیش از دیگران ارشاد نماید و آنان را به اسلام دعوت كند، هیچ كس دعوت آن حضرت را لبیك نگفته و حتى برخى از آنان سخنان ایشان را به استهزا گرفتند. در آن جمع، تنها على(ع) دعوت اسلام و پیامبر (ص) را پذیرفت. پیامبر اكرم (ص) دست على (ع) را گرفت و فرمود: «اِنَّ هذا اَخى و وَصیّى وَ خَلیفَتى؛(3) این، برادر، وصى و خلیفه من است.».

از این زمان، كه جز خدیجه (س) و على (ع) كسى به پیامبر (ص) ایمان نیاورد، على(ع) به عنوان وصى و خلیفه آن حضرت معرفى مى‏شد. این مسئله، یك أمر عاطفى نیست، بلكه فرمان الهى است كه از طریق پیامبر خدا ابلاغ گردید. از این تاریخ، مسؤولیت على (ع) نسبت به اسلام و پیامبر خدا (ص) سنگین‏تر شده و احساس وظیفه بیشترى مى‏كرد. هر چه از عمرش مى‏گذشت و دوران نوجوانى را پشت سر مى‏گذارد و به مرحله جوانى مى‏رسید، عشق و علاقه او به پیامبر اكرم(ص) افزون‏تر شده و دفاعش از محمد (ص) جدى‏تر و شدیدتر مى‏گردید.

اوج ایثارگرى‏هاى على (ع) براى پیامبر اكرم (ص)، در مكه معظمه، در لیلةالمبیت است، هنگامى كه سران قریش پس از مشورت‏هاى بسیار، در دارالنّدوه، به این نتیجه رسیدند كه چهل نفر از طوایف وقبایل گوناگون مكه، شبانه به خانه پیامبر اكرم (ص) هجوم آورده و او را با شمشیرهاى خویش قطعه قطعه كنند و براى همیشه، صداى اسلام را خاموش كنند. پیامبر اكرم (ص) براى خنثى سازى نقشه آنان، شبانه از خانه خارج و به غار ثور پناهنده شد و على (ع) براى فریب دشمن، داوطلب شده و در بستر پیامبر (ص) خوابید تا دشمنان از گریز پیامبر (ص) مطلع نشوند.

در اواخر شب، مأموران قریش با شمشیرهاى برهنه وارد اتاق پیامبر شده و به خیال خود، به طور گروهى، قصد حمله به آن حضرت را نمودند؛ ناگهان على (ع) از بستر پیامبر (ص)، برخاست و با آنان به مشاجره پرداخت. مهاجمان كه سراسر وجودشان را خشم فرا گرفته بود، على (ع) را رها كرده و براى یافتن پیامبر (ص) به راه افتادند تا شاید او را بیابند و به قتل رسانند. قرآن مجید درباره فداكارى على(ع) در لیلة المبیت مى‏فرماید: «وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْرى نَفْسَه أبْتِغاءَ مَرْضاتِ اللّهِ وَ اللّهُ رَؤُفٌ بِالْعِبادِ»(4).و هنگامى كه پیامبر (ص) به مدینه مهاجرت فرمود، على (ع) مأموریت یافت كارهاى برزمین مانده پیامبر(ص) را در مكه سامان بخشد، بدهكارى‏هاى ایشان را بپردازد و خاندانش، از جمله دخترش، فاطمه زهرا (س) را از مكه به مدینه كوچ دهد.

در مدینة الرسول، كه نخستین پایه‏هاى حكومت اسلامى به دست تواناى پیامبر اكرم (ص) و مجاهدت‏هاى وصف‏ناپذیر صحابه ومسلمانان صدر اسلام بنا نهاده شده بود، نقش على (ع) پس از حضرت محمد (ص) نقش حساس و تعیین كننده‏اى بود، به ویژه پس از آن‏كه على (ع) به دامادىِ پیامبر اكرم (ص) مفتخرشد و بانوى بانوان عالم، حضرت فاطمه زهرا (س) به همسرىِ آن حضرت در آمد.دفاع على (ع) از پیامبر اسلام (ص) در جنگ‏ها و غزوات آن حضرت و مبارزه با دشمنان كینه توز اسلام، حقیقت انكار ناپذیرى است كه در تاریخ شیعه و اهل سنّت ثبت و درج گردیده است.

رشادت‏هاى على (ع) در جنگ‏هاى بدر، احد، خندق، خیبر، حنین و سایر غزوات و سریه‏ها، اسلام را بیمه نمود و از گزند مشركان و بدخواهان رهایى بخشید. این گونه فداكارى و رشادت‏ها در اعتلاى پرچم اسلام و برپایىِ نظام توحیدىِ اسلامى، علاقه متقابل پیامبر (ص) و على (ع) را دو چندان مى‏كرد. تعابیرى كه از آن حضرت درباره على (ع) نقل شده است، گویاى شخصیت و قرب على (ع) به خدا و رسول خدا (ص) است. به عنوان نمونه، در جنگ خندق (احزاب) هنگامى كه على(ع) براى مبارزه، در برابر عمرو بن عبدود قرار گرفت، پیامبر اكرم (ص) فرمود:بَرَزَ الْایمانُ كُلُّهُ اِلىَ الشِّركِ كُلِّه‏  تمام ایمان در برابر تمام شرك به مبارزه برخاسته است تا بجنگند.