هندی ها در راهِ ماه

بالاخره پس از مدت ها انتظار، نخستین فضاپیمای هندوستان در مدار ماه قرار گرفت.

 "مادهاوان نائیر" (Madhavan Nair) کسی است که این دستاورد بزرگ علمی را برای هندوستان به سرانجام رساند و آن را محصول 40 سال کار علمی مداوم می داند. اما چرا فضانوردی به یکی از اولویت های مهم این کشور در حال توسعه تبدیل شده است؟

22 اکتبر گذشتنه (اول آبان ماه امسال)، نخستین فضاپیمای هندوستان برای کاوش ماه از مرکز فضایی "ساتیش زاوان" (Satish Dhawan) با موفقیت به فضا پرتاب شد. "مادهاوان نائیر" مدیر این پروژه سنگین علمی، حدود 40 سال است که مراحل مختلف این پروژه را از یک مهندس ساده تا مدیریت سازمان معظم فضایی هندوستان، پیموده است. اما در تمام این 40 سال، حتی یک بار نیز از نزدیک شاهد یک پرتاب هم نبوده است و همواره از اتاق کنترل دستاوردهای خود را نگریسته است. او در چند سال گذشته به اندازه ای مشغول بوده که ملاقات وی برای بسیاری از خبرنگاران به یک آرزو تبدیل شده است. البته، گروه عظیمی از پژوهشگران و مهندسان در این راه وی را یاری کرده اند. تا پیش از این، هیچ ماهواره هندی نتوانسته بود بیش از 36 هزار کیلومتر از زمین فاصله بگیرد، و قرار دادن یک ماهواره در مدار ماه از آرزوی دیرین آقای نائیر و سازمان فضایی هندوستان (ایسرو، (ISRO بوده است. نائیر در این باره می گوید: "بسیاری از مسائل برای ما حکم ناشناخته ها را داشت: تاثیر خورشید، میدان گرانشی ماه و چاله های مسیر حرکت." بنابراین اگر چه هندی ها در ابتدا می خواستند به مدار اول ماه نفوذ کنند، اما بعدها با درک چالش های پیش رو، برنامه را تعدیل کرده و مدار دورتری را انتخاب کردند.

هندوستان در اوایل دهه 70 میلادی، نخستین دستگاه پرتاب ماهواره خود را تهیه کرد. در آن زمان، عبدالکلام که بعدها به مقام رئیس جمهوری این کشور رسید، دنبال کسی می گشت که بتواند سیستم برق مناسب این سکوی پرتاب را طراحی کند. در آن روزگار، نائیر جوانی بود ناشناخته و البته با انگیزه که مورد توجه یکی از سران ارشد سازمان فضایی هندوستان قرار گرفت.

هنوز بسیاری، بر اقدامات هندوستان در فرستادن فضاپیمایی در این حد، خرده می گیرند؛ چرا که هندوستان اساسا کشوری است در حال توسعه. اما امثال آقای نائیر با بهره گرفتن از تجربه چندین دهه ای، پیشرفت های خوبی را صورت داده اند و از پرتاب موشک های بسیار ساده به مراحل پیچیده ی نزدیکی به ماه رسیده اند. در سال 1980، هندوستان با پرتاب موشک 17 تنی SLV به ششمین کشوری تبدیل شد که ماهواره اختصاصی خودش را در مدار زمین قرار داده است.

پس از آن نائیر به ریاست طرح پرتاب ماهواره عظیم تر رسید و پروژه پرتاب PSLV یعنی نمونه قطبی ماهواره قبل کلید خورد. از سال 1994  فضایی هندوستان توانست 13 پرتاب موفق را از این ماهواره به نمایش بگذارد و PSLV به محور فعالیتن های فضایی هندوستان تبدیل شد؛ موشکی با وزن 300 تن که می تواند تا 5/1 تن بار را در مدار زمین قرار دهد. قابلیت های فراوان آن باعث شد که به بستر فعالیت های "ایسرو" برای نزدیکی به مدار ماه تبدیل شود. در سال 2003، نائیر به ریاست ایسرو رسید؛ درست در زمانی که پروژه "چاندرایان" یعنی مأموریت حضور در مدار ماه تازه در حال شکل گیری بود. با وجود خصلت عام هندی ها و علاقه آنها به کاغذبازی، نائیر اکثر وقت خود را به جنبه های فنی این پروژه اختصاص داد.

اغلب هندی ها او را مردی آرام، سخت کوش و کم حرف می دانند که بیشتر اهل کار است و کمتر حرف می زند. اواسط دهه 90، بعد از یک پرتاب ناموفق، نائیر و همکارانش توانستند یک ماهواره یک تنی را در مدار زمین قرار دهند و آرزوی دیرینه خودکفایی در این حوزه را برای مردم هندوستان محقق کنند. اما نائیر از کار ننشست و برای تکمیل پروژه خود همچنان به فعالیت ادامه داد.

همه این ها در شرایطی است که هندوستان پس از آزمایش هسته ای معروف خود در سال 1998، مورد تحریم آمریکا و سایر دولت های غربی قرار گرفت و معاملات تسلیحاتی و نظامی با این کشور محدود شد. این محدودیت و کمبود تجهیزات، هندی ها را بر آن داشت تا در راه خودکفایی فضایی تلاش بیشتری انجام دهند و موتورهای و دستگاه های مورد نیاز را خود تولید کنند. نائیر معتقد است تحریم ها نقش مهمی در پیشرفت او و همکارانش داشته است.

در کنار ارتقای حس خودکفایی ملی، هندی ها با عطش بسیار برای توسعه ی فعالیت های خود در فضا تلاش کرده اند و هم اکنون این کشور یکی از بزرگ ترین ناوگان ماهواره های مخابراتی و سنجش از دور را در جهان در اختیار دارد. این مسئله، نقش مهمی را در توسعه این کشور پرجمعیت ایفا کرده است؛ هندی ها توانسته اند به کمک این ناوگان، ارائه خدمات در بسیاری از مناطق روستایی دورافتاده را تسهیل و خدمات بهداشتی، درمانی، آموزش و کشاورزی را به ساکنان این روستاها عرضه کنند. هندی ها از سفر به ماه نیز اهداف خاص خود را دنبال می کنند. آنها ذخایر هلیوم ماه و ترسیم دقیق نقشه های آن را برای آینده راکتورهای هسته ای خود حیاتی می دانند. علاوه بر این، نائیر و همکارانش توانسته اند با بودجه ای بسیار اندک، پروژه سفر به ماه را اجرایی کنند؛ یعنی تنها چیزی حدود 100 میلیون دلار و به عبارتی، تنها یک دهم کل بودجه سازمان فضایی هندوستان. البته به نظر می رسد نتایج این طرح، ده ها برابر این میزان سرمایه گذاری را به آنها بازخواهد گرداند.

پایگاه فرهنگی تفریحی ایران ناز