پاسارگاد،آرامگاه کوروش

پاسارگاد مجموعهای از آثار باستانی برجایمانده از دوران هخامنشی است که در 70 کیلومتری شمال مرودشت در منطقه پاسارگاد استان فارس واقع شدهاست.
این مجموعه ازآثاری چون :
کاخ دروازه
کاخ بار عام
کاخ اختصاصی
دو کوشک
آبنماهای باغ شاهی
آرامگاه کمبوجیه
استحکامات دفاعی تل تخت
آرامگاه کوروش بزرگ
محوطه مقدس
تنگه بلاغی تشکیل شده است.
خاندان پارس، که به رهبری کوروش بزرگ (که از529 تا559 پیش از میلاد سلطنت نمود) در سال 550 پیش از میلاد، بر مادها پیروز شدند و، کوروش بزرگ این منطقه را به پایتختی انتخاب کردمحوطه اصلی شهر پاسارگاد160 هکتار توسط یک منطقه طبیعی بزرگ احاطه و محافظت شدهاست (حدوداً 7127 هکتار).

مهمترین اثر مجموعهٔ پاسارگاد آرامگاه کوروش بزرگ است که چون گوهری در میان دشت خودنمایی میکند. حدوداً در ۵۳۰ تا ۵۴۰ قبل از میلاد از سنگ آهکی به رنگ سفید ساخته شدهاست. بنای آرامگاه میان باغهای سلطنتی قرار داشته و از سنگهای عظیم ، که درازای بعضی آنها به هفت متر میرسد،ساخته شدهاست. تخته سنگهای آرامگاه با بستهای فلزی، به هم پیوسته بودهاست.که بعدها آنها را کنده و بردهاند و اکنون جایشان به صورت حفرههایی دیده میشود که بیشترشان را تعمیر کردهاند. بنای آرامگاه دو قسمت مشخص دارد، یکی سکویی ۶ پلهای که قاعده آن مربع مستطیلی به وسعت ۱۶۵ متر مربع است و دیگری اطاقی کوچک به وسعت ۵/۷ متر مربع که سقف شیب بامی دارد و ضخامت دیوارهایش به ۵/۱ متر میرسد. پایه بنا (۱۳٫۳۵×۱۲٫۳۰ متر) از شش لایه پلکانی تشکیل شدهاست، که از آنها اولی به بلندی ۱۷۰ سانتی متر، دومی و سومی ۱۰۴ سانتی متر، و سه عدد آخری ۵۷٫۵ سانتی متر هستند. ارتفاع کلی بنا در حدود ۱۱ متر است. در ورودی آرامگاه در سمت شمال غربی قرار داشته و ۷۵ سانتی متر پهنای آن است.این درگاه کوتاه نیز دارای دو در سنگی بوده که از بین رفتهاست. خزانهٔ آرامگاه، در بالاترین نقطه، شکل یک خانهٔ شیروانی ساده با یک ورودی کوچک در غرب را دارد. پس از کشته شدن کوروش بزرگ در جنگ با ساکاها یا ایرانیان شمالی، جسد وی را مومیایی کرده و درون تختی از زر نهاده و اشیای مهم سلطنتی و جنگی او را در کنار وی گذارده بودند. در حمله اسکندر مقدونی، یک شخص مقدونهای در این آرامگاه را شکسته و اشیای آن را تاراج کرده و کالبد را گزند رسانده بود. در شیب سقف آرامگاه دو حفرهٔ بزرگ وجود دارد که برای سبک کردن سنگها و کم کردن از بار سقف ایجاد شدهاست و برخی اشتباها، جای نگهداری کالبد کوروش و همسر وی دانستهاند. آرامگاه کوروش در همه ادوارمقدس به شمار میآمده این امر باعث گردیده که در دوران اسلامی هم این تقدس حفظ شود.