فاویسم ؛ بیماری باقلا

گفته می‌شود این بیماری وابسته به جنس بوده و بیشتر در مردان دیده می‌شود و اغلب در نواحی شمالی و جنوبی ایران (سواحل دریا)‌ شیوع بیشتری دارد و تا 4 درصد جمعیت عمومی نیز گزارش شده است.

 

دكتر سیدمحسن رضوی، فوق‌تخصص بیماری‌های خون و آنكولوژی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی ایران در گفتگو با جام‌جم گفت:‌ در اثر كمبود آنزیم “G6PD” فرد به بیماری مبتلا‌ می‌شود كه اصطلاحا به آن فاویسم گفته می‌شود.

 

این عضو هیات علمی، كمبود آنزیم مذكور را باعث حساسیت بی‌رویه گلبول قرمز نسبت به عوامل مخرب داخل سلولی ذكر كرده و یادآور می‌شود: در حالت عادی یك شاخه از قندی كه وارد سلول می‌شود برای سیستم پلیسی داخل سلول قرمز (گلوتایتون)‌ انرژی تولید می‌كند و این سیستم نیز همواره عوامل مخرب و مشابه آسیب ‌رسان سلولی را مهار می‌كند كه در صورت ساقط شدن فعالیت این سیستم دیگر قند توانایی رساندن انرژی لازم به سیستم گلوتایتون را ندارد و بنابراین قابلیت خود را در دفاع از گلبول‌های قرمز از دست می‌دهد.

 

«ممكن است این افراد از بدو تولد با زردی و تخریب زودرس گلبول‌های قرمز كشف شوند.» این فوق‌‌تخصص خون با اشاره به این مطلب می‌افزاید: گاهی وقتی نوزادی به دنیا می‌آید، علت زردی وی كمبود این آنزیم شناخته می‌شود و گلبول‌های قرمز افراد مبتلا به جای عمری 120 روزه به‌علت عدم سیستم پلیسی و دفاعی در مقابل عوامل مخرب داخل سلولی و حتی خارج سلولی، ناتوان بوده و عمرشان به 12 روز كاهش پیدا می‌كند كه یكی از این عوامل مخرب، گیاه باقلاست.

 

دكتر رضوی می‌افزاید: در صورتی كه گلوتایتون انرژی كافی نداشته باشد، سیستم ایمنی بدن خود را از دست داده و باعث كوتاهی عمر گلبول‌های قرمز خون می‌شود كه به این پدیده همولیز (تخریب سلول‌های خونی)‌ گفته می‌شود.

 

تشدیدكننده‌های فاویسم
نه‌تنها باقلا بلكه برخی از داروها همانند مصرف آسپیرین با دوز بالا، داروهای ضدمالاریا، مصرف برخی از آنتی‌‌بیوتیك‌ ها، نفتالین، حنا و عوامل عفونی می‌توانند گلبول‌های قرمز را تخریب كنند.

 

این فوق‌‌تخصص خون با بیان این مطلب، در ادامه با اشاره به نشانه‌های بالینی این بیماری خاطرنشان می‌كند: كم‌خونی، ضعف و بی‌حالی، زردی (بیلی روبین)‌، رنگ‌پریدگی و دفع ادرار به رنگ چای كدر و پررنگ (به دلیل دفع هموگلوبین از طریق لوله‌های ادراری)‌ می‌تواند از علائم این بیماری باشد كه معمولا این بیماری كشنده نیست و گهگاه در سنین 30 الی 40 سالگی تشخیص داده می‌شوند؛ ولی در موارد شدید كه بیماری از بدو تولد نشان می‌دهد، می‌تواند منجر به بروز برخی از مشكلات جدی شود.

 

فاویسم درمان ندارد
این بیماری درمان قطعی ندارد و تنها اقدام موثر، پیشگیری از بروز حمله همولیز با پرهیز از مواجهه با مواد اكسیدان و در صورت بروز حمله مراجعه سریع به پزشك جهت اقدامات نگهدارنده و حمایتی جهت پیشگیری از عوارض همولیز است.

 

دكتر رضوی می‌گوید: فردی كه دچار همولیز می‌شود، پس از تخریب گلبول‌های قرمز خونش، گلبول‌های قرمز جوان وارد گردش خونش می‌شوند كه همین پدیده جوان شدن گلبول‌های قرمز خون، بیماری را كنترل می‌كنند و افراد بستری در بیمارستان بیشتر از نظر میزان آب و نمك خون، مورد كنترل قرار می‌گیرند و در صورت نیاز، به آنها خون تزریق می‌شود.

 

یك نكته مهم
عده‌ای از بیماران فاویسمی اصلا به گیاه باقلا حساسیت نداشته و در اصل چیزی كه بیماری آنها را تشدید می‌كند، عفونت‌هاست كه می‌توانند باعث تشدید همولیز و تاثیر منفی بیشتر مواد اكسیدان شوند.

 

و در پایان گفتنی است كه این بیماری یك بیماری ارثی است و تا پایان عمر همراه بیمار است و همواره وی را در معرض خطر همولیز قرار می‌دهد، پس بهتر است مبتلایان به این بیماری با مشاهده كوچك‌ترین علائم مشكوك، پزشك خود را در جریان بگذارند.