زندگینامه محمد اهلی شیرازی

زندگینامه محمد اهلی شیرازی

 

محمد اهلی شیرازی، متخلص به اهلی ، در حدود سال (۸۵۸ هجری قمری) در شیراز زاده شد. دوران جوانی اهلی از اوان جوانی به تحصیل علوم و فنون پرداخته و چون طبع شعر داشت با سرودن اشعار، شهرت یافت.

 

او از پیروان مذهب شیعه بود كه در زمان شاه اسماعیل اول صفوی، اشعاری در مدح پیامبر و خاندان او سروده است. اهلی به سال (۹۴۲ هجری قمری) در زادگاه خود در سن هشتاد و چهار سالگی، درگذشت. آرامگاه وی در جوار حافظ شیرازی قرار دارد.

 

گروه : مشاهیر ملی

رشته : زبان و ادبیات فارسی

گرایش : شعر

 

تحصیلات رسمی و حرفه ای : محمد اهلی شیرازی ظاهراً از شاگردان علامه دوانی بود و در اغلب علوم عهد خود خاصه در علوم ادبی اطلاعات وافر داشت. توجه وی به آثار مصنوع, خود نشانه‌ای از همین اطلاعات مختلف ادبی بود وی در صنایع ملفوظ و معمیات وعروض و امثال آنها است.

 

وقایع میانسالی : دوران جوانی اهلی شیرازی از اوان جوانی به تحصیل علوم و فنون پرداخته و چون طبع شعر داشت با سرودن اشعار، شهرت یافت. او از پیروان مذهب شیعه بود كه در زمان شاه اسماعیل اول صفوی، اشعاری در مدح پیامبر و خاندان او سروده است.

 

زمان و علت فوت : محمد اهلی شیرازی پس از مرگ شاه اسماعیل به شیراز بازگشت ودرهمان جا درگذشت ودركنار مزار حافظ دفن گردید. بر روی سنگ قبر او چنین آمده است: «شیخ محمد اهلی شیرازی طاب ثراه به عمر هشتاد و چهار وفات نمود در سنه 942»

 

مشاغل و سمتهای مورد تصدی : محمد اهلی شیرازی در جوانی در هرات به خدمت سلطان بایقرا رسید و قصیده معروف مصنوع خودرا در مدح او سرود.

 

سپس به نزد سلطان یقوب آق قویونلو رفت و قصیده مصنوع دومی را مدح وی و مثنوی «شمع و پروانه» را به نام او سرود.

 

پس از جلس شاه اسماعیل صفوی به خدمت او پیوست و قصیده مصنوع سوم را در مدح او مثنوی «سحر حلال» را به نام او سرود.

 

چگونگی عرضه آثار : محمد اهلی شیرازی در سرودن انواع شعر استاد بود. غزلیات بسیار لطیفی به سبك سعدی سروده و در قصیده‌سرایی و مثنویات مصنوع مهارت بسزا داشته است.

 

در مدح علیشیر نوایی نیز قصیده‌ای سروده و در سفر هرات بدو تقدیم كرده است. اهلی، مثنوی مصنوع و معروفی در ۵۲۰ بیت با سه صنعت مهم: ذوقافیتین – ذوبحرین – انواع جناس، به نام داستان جم و گل سروده است.

 

این مثنوی كه به سحرحلال معروف است، چندین‌بار در بمبئی، تهران و شیراز به چاپ رسیده است.

 

چند بیت از این مثنوی بدین مضمون است: ساقی از آن شیشه منصوردم در رگ و در ریشه من صور دم خواجه در ابریشم و ما در گلیم عاقبت ای‌دل همه یك‌سر گلیم خواه از لب مسیحا، خواه از زبان ناقوس صاحب‌دلان شناسند آواز آشنا را

 

آثار محمد اهلی شیرازی :

1. تحفة‌السلطان فی‌منقب‌النعمان

2. ترجمه مواهب‌الشریعه

3. دیوان اشعار

ویژگی اثر : این دیوان اشعار مشتمل بر دوازده هزار بیت كه تا كنون چاپ نشده است.

 

4. رسالة‌فی المعمی

5. رساله عروض و قافیه

6. رساله معما

 

7. رساله نغز

8. زبدة‌الاخلاق

9. ساقی نامه

 

10. سحر حلال

ویژگی اثر : مثنوی

11. سرّالحقیه

12. شمع و پروانه

ویژگی اثر : مثنوی

 

13. فوائد الفوائد

14. قصاید مصنوعه در مدح امیر علیشیر

 

15. كلیات اشعار اهلی به كوشش حامد ربانی در فروردین ۱۳۴۴ در ۸۷۱ صفحه منتشر شد. چند بیت از دیوان او: خندید گل و غنچه شكفت و چمن آراست آن غنچه پژمرده كه نشكفت، دل ماست با خار غمم خار گل ای مرغ چمن چیست؟ كاین خار من اندر جگر و خار تو در پاست گلگشت چمن بر دل آزاده بود خوش مرغان چمن را به گل و سرو چه پرواست

 

16. مجمع‌البحرین

17. مخزن‌المعانی