این ویروس لایه سنگفرشی یا بالاترین لایه سطح پوست را گرفتار میكند و پس از جایگزینی در این بخش از پوست به تكثیر و گسترش میپردازد. تا به حال نزدیك به 80 گونه متفاوت از این ویروس شناسایی شده و در هر منطقه از بدن گونههای متفاوتی از این ویروس فعالیت میكنند.
زگیل در هر سنی ممكن است بروز كند؛ ولی در دوره شیرخوارگی و اوایل كودكی میزان بروز آن زیاد نیست. در سنین كودكی و دوران تحصیل، زگیلها بیشتر شایع هستند و حداكثر میزان ابتلا در زمان بلوغ و ابتدای دوران بزرگسالی است. در دهه دوم زندگی میزان بروز آنها بسرعت كاهش مییابد و در سنین بالاتر نیز بتدریج كمتر میشوند.
زگیل چگونه منتقل میشود
دوره نهفتگی و استقرار زگیل بین چند هفته تا حدود یك سال است. زگیلها از چند راه عمده منتقل میشوند:
ـ زگیلهای كف پا از راه استخرها یا تماس با كف حمام، توالت یا كناره استخرها منتقل میشوند.
ـ زگیلهای شایع دستها و اطراف ناخنهای كودكان به طور عمده بر اثر مكیدن انگشتان یا جویدن و كندن ناخن و پوست اطراف آن منتقل میشوند.
ـ تراشیدن صورت باعث انتقال و انتشار این عفونت در صورت میشود.
ـ تماس شغلی با گوشت، مرغ و ماكیان و ماهی باعث افزایش بروز زگیلهای دستها میشود.
ـ زگیلهای تناسلی به شدت عفونتزا و مسری هستند. البته احتمال ابتلای نواحی تناسلی به زگیل به روشهایی غیر از تماس جنسی بسیار كم و نامحتمل است و ارتباط دادن این ضایعهها به استفاده از توالتهای غیربهداشتی یا تماس با فردی در محیط زندگی كه زگیل دست یا پا داشته است،
ـ نوع نادری از انتقال ویروس بر اثر استفاده از وسایل معاینه داخلی بانوان یا وسایل آلوده به این ویروسها در محیطهای درمانی به وجود میآید.
ـ احتمال انتقال زگیل از مادر مبتلا به زگیل تناسلی به جنین وجود دارد و بعضی از این زگیلها ممكن است سطوح مخاطی حنجره یا مسیر تنفسی نوزاد را درگیر كنند.
ـ استفاده از حمام و وان مشترك در انتقال زگیل دست و پا موثر است.
علائم بالینی
از نظر علائم بالینی زگیلها انواع مختلفی دارند:
ـ زگیلهای شایع حدود یك میلیمتر تا یك سانتیمتر قطر دارند و بیش از همه در پشت دستها و انگشتان و گاهی نیز در كودكان روی زانوها دیده میشوند. اینها برجستگیهای گوشتی با سطوحی برجسته هستند كه ممكن است تا ماهها یا سالها بدون تغییر باقی بمانند یا ناگهان بزرگ و زیاد شوند.
ـ این ضایعههای پوستی معمولا درد ندارد، ولی گاهی در كف دست یا پا یا كناره ناخنها دردناك میشود. در كناره پلكها این نوع زگیل میتواند التهاب قرنیه یا ملتحمه ایجاد كند.
ـ در یك درصد موارد ممكن است زگیل شایع ناحیه تناسلی مردان را درگیر سازد كه ظاهر و شكل مجزایی از زگیل تناسلی دارد و افتراق آن از زگیل تناسلی از سوی پزشك متخصص و مجرب امكانپذیر است. زگیلهای شایع در 65 درصد موارد طی زمانی حدود دو سال خود به خود بهبود مییابند و این بهبود در مردان سریعتر از زنان است. با از بین رفتن این ضایعهها، علامت یا تغییر رنگی از آنها باقی نمیماند. احتمال ایجاد تغییرات بدخیمی در این نوع زگیل بسیار نادر است.
ـ زگیلهای كف پا در ابتدا به شكل برجستگیهایی كوچك، براق و گرد با سطحی خشن ظاهر میشوند كه اندازهای از سر سوزن تا چند سانتیمتر دارند و در حین راه رفتن دردناكند؛ ولی گاهی نیز دردی ندارند. بیشتر اوقات این ضایعهها با میخچه اشتباه گرفته میشوند؛ ولی وجود نقاط سیاهرنگ روی سطح زگیلها و دردناك بودن آنها در زمان راه رفتن و ایجاد فشار بر آنها و انتشار این ضایعهها روی كف و پاشنه پا میتواند آنها را از میخچه متمایز كند.
ـ زگیلهای مسطح، سطحی صاف یا كمی برجسته دارند و به رنگ پوست یا زردرنگ هستند و شكلی گرد یا چند ضلعی دارند و اندازهشان بین یك تا پنج میلیمتر است. این نوع زگیل بیشتر روی صورت، پشت دستها و جلوی ساق پاها دیده میشود. تعداد این زگیلها میتواند از چند تا چندصد عدد متفاوت باشد. بهبود خودبهخود این نوع زگیل شایع است و معمولا همراه سرخی، خارش و بروز علائم التهابی روی سطح آنهاست.
ـ زگیلهای نخی شكل یا انگشتی شكل، بلند و باریك و در مردان و بویژه در ناحیه گردن و صورت شایع هستند و با اصلاح كردن صورت تعدادشان بیشتر میشود. گاهی نیز روی دستها و پاها بروز میكنند.
ـ زگیلهای تناسلی به شكل برجستگیهایی نرم، صورتی رنگ، بلند و گاهی نخی شكل یا پایهدار و مرطوب روی سطح خارجی اندام تناسلی مردان و سطح خارجی یا داخلی اندام تناسلی زنان بروز میكنند. گاهی این ضایعهها به هم متصل شده و تودههای بزرگ یا بسیار بزرگ به وجود میآورند كه برخلاف دردناك نبودن مشكلات فراوانی را به همراه دارند. مشكلاتی مانند نبود شرایط نظافت این ناحیه و خطر بسیار بالای انتقال از راه تماس جنسی.
گاهی تودههای زگیلی مجرای خروج ادرار را نیز درگیر میسازد و مشكلات ادراری به وجود میآورد. در بعضی موارد این ضایعهها همراه دیگر عفونتهای منتقل شونده از راه تماس جنسی مانند سوزاك، سیفیلیس و حتی ایدز هستند و به همین دلیل مبتلایان به زگیل تناسلی را باید از نظر وجود این بیماریها نیز بررسی كرد و درمان مناسب آنها را انجام داد.
ـ زگیل قصابان در افرادی دیده میشود كه با گوشت، ماهی و ماكیان سر و كار دارند و بر اثر تماس با گوشت آلوده به وجود میآید. بزرگتر از زگیلهای شایع بوده و شانس عود زیادی دارند و به درمان نیز مقاوم هستند.
برای درمان چه كنیم؟
درمان همه زگیلها در همه موارد عملی و ضروری نیست. در بیشتر موارد زگیل شایع به شكل خودبهخودی و طی زمانی یك تا دو ساله از بین میرود. افراد مبتلا به زگیل كف پا باید از جوراب یا دمپاییهای شخصی در همه اماكن بخصوص در استخرها و مناطق عمومی استفاده كنند.
این درمان باید چند ماه ادامه یابد تا نتیجهبخش باشد. از درمان موضعی با دارویی به نام «پودوفیلین» نیز با شرایط بسیار خاص و تحت نظر پزشك متخصص میتوان در زگیلهای تناسلی استفاده كرد، ولی باید دوباره تأكید كرد كه این درمان باید با شرایط خاص و تحت نظر مستقیم پزشك متخصص انجام شود و به هیچ وجه نباید خوددرمانی صورت گیرد.
درمانهای موضعی جدیدی نیز وجود دارند كه براساس تحریك سیستم ایمنی فرد و بالا بردن قدرت ایمنی پوست در از بین بردن عفونت ویروسی عمل میكنند. از روش درمانی انجماد ضایعهها یا آنچه تحت عنوان «فریز كردن» یا «كرایوتراپی» از آن یاد میشود نیز میتوان در درمان انواع زگیل كمك گرفت. در موارد ایجاد ضایعات گل كلمی شكل، به خصوص در ناحیه تناسلی، میتوان از روشهایی مانند جراحی، سوزاندن با دستگاههای الكتریكی یا لیزر یا پرتودرمانی بهره برد. برخی موارد مقاوم و عودكننده زگیلها را میتوان تحت نظر روانپزشك دارای تجربه با هیپنوتیزم یا روشهای تلقینی درمان كرد.
دست آخر این كه باید دوباره یادآوری كرد كه بعضی گونههای ویروسهای مولد زگیل مانند گونه 6، 16 و 18 كه زگیل ناحیه تناسلی ایجاد میكنند، ارتباط مستقیم و ثابت شدهای با بروز بدخیمیهای دستگاه تناسلی، حنجره و دهان دارند و وجود این ضایعهها را باید جدی گرفت و در اسرع وقت به درمان مناسب آنها پرداخت.