برای شما در این بخش از باطن نماز صحبت میکنیم.فرزند عالم ربانى آیت الله محمد جواد انصارى همدانى ( مى گوید : مرحوم آقا را در مکاشفه دیدم که در اتاق بیرون نشسته بود . فضاى روحانى عجیبى بود حالت بین الطلوعین داشت و من با قلب پرسوز و ناآرام ، خدمت مى کردم .
( ( بعد از مدتى ) ) متوجه شدم جز من و آقا شخص دیگرى باقى نمانده و حالت گریه عجیبى به من دست داده است . من از ایشان سؤال کردم : آیا تاکنون از اسرار معرفت مطلبى هست که کسى بیان نکرده ؟ گفتند : بلى خداى تعالى تمام « اسرار عرفان » را در نماز جمع کرده است » .
نماز حقیقی دارای دو بُعد است: بُعد ظاهری که به منزله پیکره نماز است و از مجموعه رفتارهای آیینی مانند قیام، رکوع، سجود و… تشکیل یافته است. علت اینکه ما از نماز خود لذت نمیبریم این است که تنها به جنبه ظاهری نماز خود اکتفا میکنیم و توفیق خواندن نماز با حضور قلب و طمأنینه را نداریم.
بُعد باطنی نماز که به منزله روح و حقیقت آن میباشد. در صورتی انسان میتواند از نمازش لذت ببرد که علاوه بر احکام و شرایط ظاهری، آداب باطنی و قلبی نماز را نیز مراعات کند. روح نماز و عامل اصلی عروج انسان در نماز، حضور قلب و توجه به معنا و محتوای نماز است. نماز بدون حضور قلب مانند پیکر بیروح میباشد،
چنانکه پیکر بیروح، مرده و بیخاصیت است و از دیدن آن لذت و نشاط حاصل نمیشود، نماز بیحضور قلب نیز، گرچه مسقط تکلیف است، لیکن نمازگزار از آن لذّت نمیبرد. به همین جهت در احادیث راجع به حضور قلب، تأکیدات زیادی به عمل آمده است: امام صادق ـ علیه السّلام ـ فرمود: وقتی بنده به نماز میایستد،
خداوند متعال به او توجه میکند و توجهش را از او قطع نمیکند تا موقعی که سه مرتبه از یاد خدا غافل گردد. در این صورت خداوند نیز از او اعراض خواهد کرد. عوامل بسیاری باعث حواسپرتی انسان در هنگام نماز میشود لذا باید سعی نمود که در نماز تمرکز روی مفاهیم و معانی کلمات داشته،
زمینه حضور قلب را در خویش فراهم سازیم. علی ـ علیه السّلام ـ درباره حضور قلب و تمرکز در حال نماز میفرماید: در حالت کسالت و چُرت زدن نماز نخوانید و در حال نماز به فکر خودتان نباشید، زیرا در محضر خدا ایستادهاید. پس برای اینکه از نماز لذت ببرید حضور قلب داشته باشید.
امّا اینکه این لذت بردن و حضور قلب چگونه حاصل میشود، توجه شما را به چند نکته جلب مینمایم. سعی کنید نماز خود را در مکان خلوت بخوانید. اگر نماز فرادا و مستحب میخوانید بهتر است جای خلوتی را انتخاب کنید که سر و صدا و مزاحمت نباشد. در حال نماز فقط به محل سجده نگاه کنید
و معانی کلمات را در ذهن خود مرور نمایید، در نماز جماعت نیز بهتر است به محل سجده نگاه نموده و به مفهوم کلمات بیندیشید قبل از نماز موانع حضور قلب را برطرف نموده سپس مشغول نماز شوید. اگر ذهن شما مشغول اندیشیدن درباره موضوع دیگری است، یا در اثر خستگی و خوابآلودگی حال نماز خواندن ندارید، در صورت امکان سعی کنید قبل از شروع نماز، عوامل مزاحم را برطرف نمایید.