علت مهاجرت پرستاران در دنیای امروز به مسئله ای قابل بحث و بررسی تبدیل شده است. این امر، در حالی رخ میدهد که کمبود پرستار در بسیاری از کشورها به یک معضل جدی تبدیل شده است. اما مهاجرت پرستاران چه مشکلاتی ایجاد میکند؟ پرستاران، چه آنهایی که در بیمارستان کار میکنند چه پرستار سالمند، همگی از مشکلاتی رنج میبرند که توجه به آنها میتواند مشکل مهاجرت پرستاران را تا حدی رفع نماید.
سالانه، تعداد زیادی پرستار ایرانی، خاک وطن را ترک میکنند و به دنبال فرصتی برای زندگی و کار بهتر، راهی دیار غربت میشوند. مقصد برخی از آنها کشورهای حاشیه خلیج فارس است و برخی دیگر، اروپا را برای ادامه زندگی حرفهای خود انتخاب میکنند. اما در ادامه بهتر است علت مهاجرت پرستاران را بررسی کنیم.
در صدر مسائل و علت مهاجرت پرستاران، مشکلات اقتصادی و معیشتی قرار دارد. بسیاری از پرستاران با وجود فداکاریها و تلاشهای شبانهروزی، با معضل بیکاری دست به گریبان هستند. حتی آن دسته از پرستارانی که در مراکز درمانی مشغول به کار هستند، از حقوق و مزایای پایین، فشار کاری طاقتفرسا و قراردادهای ناپایدار رنج میبرند. بارها و بارها، مسئولان حوزه بهداشت و درمان از وضعیت نابسامان پرستاری در ایران سخن گفتهاند، اما تاکنون هیچ اقدام موثری برای رفع این مشکلات انجام نشده است.
مطالعات نشان میدهد که علت مهاجرت پرستاران، مسائل اقتصادی و شغلی رفاهی است. عدم تناسب درآمد با هزینههای زندگی، مهمترین عامل اقتصادی موثر بر تمایل پرستاران به مهاجرت به شمار میرود. از سوی دیگر، شرایط شغلی و آموزشی نامناسب در ایران، در کنار فقدان امنیت شغلی، مهمترین عوامل شغلی-رفاهی هستند که پرستاران را به ترک وطن ترغیب میکنند.
فشار کاری طاقتفرسا و حقوق ناچیز، بسیاری از پرستاران را به ستوه آورده و آنها را به دنبال شغلهای جایگزین سوق داده است که این یکی از عوامل مهم در علت مهاجرت پرستاران می باشد. برخی از پرستاران به ناچار به شغلهایی مانند رانندگی اسنپ روی آوردهاند و برخی دیگر، ترجیح میدهند با مهاجرت و خانهنشینی، از این شرایط دشوار رها شوند. کمبود نیروی پرستار در بیمارستانها و مراکز درمانی، وضعیت را دوچندان وخیمتر کرده است. این کمبود، پرستاران را مجبور میکند به جای دو نفر کار کنند و از نظر روحی و جسمی به شدت تحت فشار قرار بگیرند.
مهاجرت پرستار، نه تنها زنگ خطری برای نظام سلامت کشور به شمار میرود، بلکه بیانگر بیتوجهی به حقوق و نیازهای این قشر زحمتکش است. تا زمانی که مشکلات اقتصادی و شغلی پرستاران حل نشود و شرایط کاری و آموزشی آنها بهبود نیابد، شاهد مهاجرت پرستاری از ایران خواهیم بود و باید علت مهاجرت پرستاران بررسی شود و زودتر این مشکلات را رفع کرد.
امروزه، شاهد جابجایی گسترده متخصصان حوزه سلامت و مهاجرت پرستاران از ایران به کشورهای دیگر هستیم. این پدیده که به “فرار مغزها” در حوزه سلامت مشهور است، به بحرانی جهانی در زمینه نیروی کار درمان و بهداشت تبدیل شده است. آمار نشان میدهد که در فاصله سالهای ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰، تعداد پزشکان و پرستاران مهاجر از کشورهای عضو OECD بیش از ۶۰ درصد افزایش یافته است. پیشبینیها حاکی از آن است که این روند تا سال ۲۰۳۰ ادامه خواهد داشت و تقاضا برای نیروی کار در این بخش را بیش از پیش افزایش خواهد داد.
پژوهشها نشان میدهند که عوامل متعددی در مهاجرت نیروی انسانی فعال در بخش سلامت ایران نقش دارند. این علت های مهاجرت پرستاران را میتوان به سه دسته کلی اقتصادی، مدیریتی و شغلی رفاهی تقسیم کرد.
عوامل اقتصادی موثر بر مهاجرت پرستاران:
مهمترین عامل اقتصادی سوقدهنده به مهاجرت، عدم تناسب بین درآمد و هزینههای زندگی و تبعیض و نابرابری در زمینه حقوق و مزایا است. متخصصان این حوزه با مقایسه شرایط خود با همتایانشان در کشورهای دیگر، انگیزه بیشتری برای مهاجرت پیدا میکنند.
عوامل مدیریتی موثر بر مهاجرت پرستاران:
وجود رانت و روابط ناسالم در سیستم مدیریتی و ناکارآمدی مدیران حوزه سلامت، از دیگر علت مهاجرت پرستاران به شمار میرود.
عوامل شغلی رفاهی موثر بر مهاجرت پرستار:
شرایط نامطلوب ادامه تحصیل، بهویژه برای دستیاران تخصصی، فرصتهای شغلی محدود و اشباع بازار کار در شهرهای بزرگ، عدم امنیت شغلی، تنزل جایگاه اجتماعی و فقدان انگیزه کافی، از جمله عوامل شغلی رفاهی هستند که متخصصان را به مهاجرت ترغیب میکنند.
مهاجرت نیروی کار ماهر در بخش سلامت، پیامدهای منفی متعددی برای کشور به همراه دارد. از جمله این پیامدها میتوان به هدر رفتن سرمایههای هنگفتی که صرف تربیت این افراد شده است، کاهش کیفیت خدمات سلامت در کشور، تضعیف نظام آموزشی و پژوهشی در حوزه سلامت و فرار مغزها اشاره کرد.
برای مقابله با این چالش و جلوگیری از روند فزاینده مهاجرت نخبگان حوزه سلامت، باید اقدامات موثری انجام شود. برخی از این راهحلها عبارتند از:
مهاجرت نیروی انسانی فعال در بخش سلامت، تهدیدی جدی برای نظام سلامت کشور است. با اتخاذ تدابیر مناسب و برنامهریزی اصولی، میتوان از این پدیده جلوگیری کرد و به حفظ و ارتقای سرمایههای انسانی در این حوزه vital کمک کرد.
خروج سالانه ۳۰۰۰ پرستار و نیاز فوری به ۷۰ تا ۱۰۰ هزار نیروی جدید نظام سلامت ایران با چالشی بزرگ روبرو کرده است. در حالی که حدود ۲۱۵ هزار پرستار در کشور مشغول به کار هستند، که از این تعداد ۱۳۰ هزار نفر در بیمارستانهای دولتی و وابسته به وزارت بهداشت فعالیت میکنند، شواهد نشان میدهد که این تعداد برای ارائه خدمات بهینه به بیماران کافی نیست.
مسئولان وزارت بهداشت کمبود پرستار را حدود ۷۰ هزار نفر اعلام میکنند، در حالی که دبیرکل خانه پرستار این رقم را به مراتب بیشتر، حدود ۱۰۰ هزار نفر، تخمین میزند.
این کمبود فاحش، نه تنها کیفیت خدمات ارائه شده به بیماران را تحت تاثیر قرار میدهد، بلکه فشار مضاعفی بر دوش پرستاران شاغل در بیمارستانها میگذارد.
متاسفانه، وضعیت به جای بهتر شدن، رو به وخامت است. سالانه بیش از ۳۰۰۰ پرستار از کشور مهاجرت میکنند. این در حالی است که وزارت بهداشت حتی به اندازه همین تعداد پرستار جدید به کادر درمان اضافه نمیکند.
طی سالهای ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۲ قرار شده بود که ۱۲ هزار پرستار استخدام شوند. با این حال، نه تنها این روند به طور کامل تکمیل نشده، بلکه حتی به جذب سالانه ۳۰۰۰ پرستار در سال هم نرسیدهایم.
این کمبود در حالی رخ میدهد که ایران به شدت به پرستار نیاز دارد. با توجه به روند رو به رشد سالمندی جمعیت و افزایش بیماریهای مزمن، نیاز به خدمات پرستاری در سالهای آینده به طور قابل توجهی افزایش خواهد یافت.
اگر اقدامات عاجل و موثری برای رفع علت مهاجرت پرستاران صورت نگیرد، نظام سلامت ایران با چالشهای جدیتری روبرو خواهد شد.
cgfns.org:
مهاجرت پرستاری فرصت های شگفت انگیزی را برای مهاجر، خانواده های آنها و همچنین جامعه جدیدی که در آن کار خواهند کرد به ارمغان می آورد. مهاجرت پرستاران از کشورهای کمتر توسعهیافته به کشورهای توسعهیافتهتر بخشی اجتنابناپذیر از جهانیسازی است، به همین دلیل است که یک چارچوب اخلاقی و حمایتی لازم است تا اطمینان حاصل شود که پرستاران مهاجر در توسعه هر سیاستی که بر آینده و آینده آنها تأثیر میگذارد مشارکت دارند.
با اینکه مهاجرت پرستاران این روزها بسیار افزایش پیدا کرده و نمیتوان به سرعت از علت مهاجرت پرستاران جلوگیری کرد. میتوان به سختی های مهاجرت هم اشاره کرد مانند طی کردن فرایند مهاجرت که می تواند بسیار طاقت فرسا باشد. دوری از وطن و خانواده هم می تواند سختی هایی را برای پرستاران داشته باشد و همینطور نداشتن شناخت کافی با سیستم درمانی کشور مقصد هم از دیگر عوامل سختی های مهاجرت می باشد.
نظام پرستاری کشور باید سعی داشته باشد علت مهاجرت پرستاران را بررسی نموده و با توجه به خواسته پرستاران سعی در بهبود شرایط فعلی داشته باشند. مسئولین مربوطه با ایجاد برنامههای حمایتی برای پرستاران و افزایش حقوق و مزایای پرستاران و همچنین تسهیل فرآیند استخدام می توانند از علت مهاجرت پرستاران بکاهند.