مقدمه : فولاد ضد زنگ نوعی آلیاژ آهن حاوی درصد مشخصی کروم است که باعث مقاومت فولاد در برابر خوردگی می شود. مقاومت در برابر خوردگی این نوع از فولاد از طریق یک لایه نازک از اکسیدهای فلزی حاصل می شود که لایه های زیرین را در برابر مواد خورنده محافظت می کند.
فولاد ضد زنگ نوعی آلیاژ فولادی با حداقل 10 درصد کروم است که آن را در برابر خوردگی مقاوم میکند. افزودن کروم باعث تشکیل لایه نازکی از اکسید کروم بر روی سطح فلز میشود که از آن در برابر زنگزدگی و خوردگی محافظت میکند. فولادهای ضد زنگ آستنیتی سری 300 برای مقاومت در برابر خوردگی و سایش و همچنین شکلپذیری عالی و استحکام استثنایی در هر دما طراحی شده اند. تعیینکننده هر یک از گریدهای فولاد ضد زنگ سری 300 میزان نیکل است که معمولاً بسته به نوع گرید از 6% تا 20% متغیر است و می تواند موجب تفاوت در قیمت انواع فولادهای ضد زنگ شود.
پرکاربردترین گرید فولادهای ضد زنگ سری 300، گرید 304 است که در بین تمامی گریدهای استنلس استیل نیز پرکاربردترین است. این گرید دارای استحکام کششی بالایی در حدود 621 مگاپاسکال یا 90 Ksi با حداکثر دمای عملیاتی 1598 درجه فارنهایت (870 درجه سانتیگراد) است.
فولاد ضد زنگ 316 دومین فولاد ضد زنگ پرکاربرد از خانواده فولادهای ضد زنگ است. خواص مکانیکی و فیزیکی آن همانند فولاد 304 است و از مواد مشابهی تشکیل شده است. تفاوت اصلی بین این دو وجود 2 تا 3 درصد مولیبدن در گرید 316 است که مقاومت در برابر حفرههای ناشی از اسید فسفریک، اسید استیک و محلولهای کلرید رقیق را افزایش میدهد. همچنین، استحکام و چقرمگی مولیبدن باعث افزایش مقاومت در برابر حرارت و سایش گرید 316 میشود.
با استحکام کششی 549 مگاپاسکال یا 84 Ksi و حداکثر دمای استفاده 1472 درجه فارنهایت (800 درجه سانتیگراد). اگرچه سری 316 استحکام کششی و تحمل دمایی کمتری نسبت به سری 304 دارد، و قیمت آن از قیمت استیل 304 بالاتر است. اما در برابر کلریدها مانند نمک مقاومت بهتری دارد که خرید فولاد ضد زنگ 316 را به انتخاب ارجح برای کاربردهایی که در معرض کلرید و نمک هستند، تبدیل میکند.
فولاد ضد زنگ برای اولین بار در اوایل قرن بیستم توسعه یافت. تلاشهای اولیه برای ایجاد آلیاژی مقاوم در برابر زنگزدگی منجر به کشف ترکیبهای مختلفی از فلزات شد که در نهایت به تولید فولادهای ضد زنگ مدرن مانند 316 منجر گردید. امروزه، فولاد ضد زنگ 316 به دلیل ویژگیهای برجسته خود در بسیاری از صنایع مورد استفاده قرار میگیرد.
فولاد ضد زنگ 316 به دلیل حضور مولیبدن، مقاومت بالایی در برابر خوردگی حفرهای دارد که این ویژگی آن را برای کاربردهای دریایی مناسب میکند. مولیبدن همراه با کروم و نیتروژن یکی از عوامل تعیینکننده شاخص حفرهای یا عدد مقاومت حفرهای است. خرید و فروش لوله استیل 304 و 316 همواره در صنایع آزمایشگاهی و دریایی رونق داشته است.
این فولاد میتواند چقرمگی خود را در طیف وسیعی از دماها حفظ کند، برخلاف فولادهای فریتی و مارتنزیتی که در دماهای پایین شکنندهتر میشوند. فولادهای ضد زنگ فریتی تمایل به تشکیل فازهای بین فلزی دارند که باعث افزایش شکنندگی میشود. فولادهای مارتنزیتی نیز عموماً دارای محتوای کربن بالایی هستند که میلگرد استیل 316 را ذاتاً آنها را سختتر اما شکنندهتر میکند.
جوشکاری اثرات منفی کمتری بر فولادهای ضد زنگ آستنیتی میگذارد و آنها میتوانند چقرمگی و استحکام ضربهای خود را حفظ کنند زیرا به مارتنزیت تبدیل نمیشوند. به همین دلیل بهعنوان پرکنندهی جوشکاری حتی برای جوش دادن گریدهای مختلف فولاد ضد زنگ مناسب هستند.
فولاد ضد زنگ آستنیتی با عملیات حرارتی قابل سخت شدن نیست، اما میتوان آن را از طریق فرآیندهای سردکار سخت کرد. در مقایسه با فولادهای ضد زنگ فریتی، انواع آستنیتی به تکنیکهای سردکار بهتر پاسخ میدهند.
تولید فولاد ضد زنگ 316 شامل مراحل متعددی است. ابتدا مواد اولیه شامل آهن، کروم، نیکل، و مولیبدن در کورههای الکتریکی ذوب میشوند. پس از ذوب و تصفیه، فولاد به شکل بیلت یا اسلب ریختهگری میشود و سپس طی فرآیندهای نورد گرم و سرد به اشکال مختلفی مانند ورق، کوئل، و لوله تبدیل میشود. در نهایت، عملیات حرارتی و فرآیندهای پرداخت سطحی مانند پولیشکاری و اسیدشویی انجام میشود تا محصول نهایی آماده شود.
فولاد 316 از روش “منفعل ساختن” یا “غیرفعال کردن” برای پیشگیری از زنگزدگی استفاده میکند. این فرآیند با قرار دادن فولاد در معرض هوا و ایجاد لایهای از اکسیدهای کروم روی سطح آن انجام میشود. برای تقویت تشکیل این لایه، فولاد ابتدا در حمامهای اسید نیتریک غوطهور شده و سپس با حمام هیدروکسید سدیم محلول در آب خنثی میشود.
Source 21, Inc. یکی از تولیدکنندگان برجسته فولاد ضد زنگ در ایالات متحده است. این شرکت مجموعهای از محصولات فولاد ضد زنگ سری 300 و همچنین گریدهای قابل حرارتدهی مانند نوع 410 و 420 را در شرایط آنیلشده ارائه میدهد. این شرکت به دلیل روشهای نورد مدرن خود شناخته شده است که منجر به تولید فولاد ضد زنگ با کیفیت بالا و ضخامت ثابت میشود و از نقاط ضعف و تغییر شکل جلوگیری میکند. Source 21, Inc. همچنین قابلیت نورد تمپر فولاد ضد زنگ را دارد و دارای مکانهای فرآوری متعدد در نیویورک، نیوجرسی، پنسیلوانیا، کانکتیکات، اوهایو و ایلینوی است که امکان ارسال سریع محصولات به سراسر کشور را فراهم میکند.
Cleveland-Cliffs Inc. بزرگترین تولیدکننده فولاد تخت نورد در آمریکای شمالی است و همچنین بزرگترین تولیدکننده پلتهای سنگ آهن در این منطقه میباشد. این شرکت با بیش از ۲۷۰۰۰ کارمند در ایالات متحده و کانادا فعالیت میکند و محصولات فولادی خود را به صنایع مختلف از جمله خودروسازی، ساخت و ساز و صنایع عمومی عرضه میکند. Cleveland-Cliffs به دلیل یکپارچگی عمودی خود از مواد خام معدنی تا فرآوری و تولید محصولات نهایی، شناخته شده است. همچنین این شرکت به تازگی توافقنامه کارگری جدیدی با اتحادیه کارگران خودرویی آمریکا برای کارخانه Coshocton Works خود به امضا رسانده است که به تولید فولاد ضد زنگ تخت نورد اختصاص دارد.
ATI یکی از شرکتهای پیشرو در تولید آلیاژهای پیشرفته و فولاد ضد زنگ در جهان است. این شرکت محصولات خود را به صنایعی از جمله هوافضا، دفاعی، نفت و گاز، و تجهیزات پزشکی عرضه میکند. ATI به دلیل تخصص خود در تولید فولادهای با کارایی بالا و مقاومت در برابر خوردگی شناخته شده است و از تکنولوژیهای پیشرفته برای بهبود فرآیندهای تولید استفاده میکند. این شرکت نیز تمرکز زیادی بر روی پایداری و کاهش اثرات زیستمحیطی دارد و در این راستا از روشهای تولید سبز استفاده میکند.
Aperam یکی دیگر از تولیدکنندگان بزرگ فولاد ضد زنگ است که در اروپا و برزیل کارخانههای تولیدی دارد. این شرکت به تولید محصولات فولادی با کیفیت بالا از جمله ورق، کویل و لولههای فولادی میپردازد و محصولات خود را به صنایع مختلف از جمله خودروسازی، ساخت و ساز و تجهیزات صنعتی عرضه میکند. Aperam همچنین بر پایداری و استفاده از مواد بازیافتی در فرآیندهای تولید تأکید دارد و از انرژیهای تجدیدپذیر برای کاهش اثرات زیستمحیطی استفاده میکند. این شرکت نیز به تحقیق و توسعه برای بهبود کیفیت محصولات و فرآیندهای تولید اهمیت زیادی میدهد.
این تولیدکنندگان برجسته با تمرکز بر کیفیت، نوآوری و پایداری، نقش مهمی در صنعت فولاد ضد زنگ جهانی ایفا میکنند و محصولات متنوع و با کارایی بالا را به بازار عرضه مینمایند.