از اوایل سال ۱۳۷۴ مطالعات و بررسیهای لازم برای تدوین اهداف و ساختار تشکیلاتی شروع و از نیمه دوم این سال عملیات اجرایی برای ایجاد ستاد مرکزی آغاز شد و استارتش زده شد.موسسه شهر کتاب فعالیت خود را عملاً در اسفند ماه همان سال با افتتاح نمایشگاه و فروشگاه تخصصی با حضور جناب آقای دکتر حبیبی معاون اول رئیس جمهور وقت و استادان و شخصیتهای فرهنگی آغاز کرد و در بیست و چهارم اردیبهشت ماه سال هفتاد و پنج به ثبت رسید.
در نخستین نمایشگاه، شهرکتاب با عرضهی ۶۰۰۰ عنوان کتاب داخلی و خارجی با استقبال بسیار گروههای مختلف مردم روبهرو شد که خود خبر از نیاز شدید میداد و درک نیاز مذکور و شیوه پاسخگویی شهرکتاب به آن بازتاب گستردهای در رسانههای خبری داشت.
موسسه شهرکتاب در آغاز، فعالیت خویش را بر چند محور عمده متمرکز کرد: «فعالیتهای قرآنی در مناطق مختلف کشور، ایجاد فروشگاههای زنجیرهای برای عرضه کتاب و دیگر محصولات فرهنگی و آموزشی»، «برگزاری نمایشگاههای تخصصی کتاب»، برگزاری «کارگاهها، سخنرانیها و گردهماییهای فرهنگی و علمی» و «ترجمه و انتشار کتب ارزنده در زمینهی فلسفه، ادبیات و علوم انسانی».
شهرکتاب موسسهی عام المنفعه و غیر انتفاعی است که زیر نظر هیات امناء اداره می شود. هیات امنا با انتخاب هیات مدیره و مدیر عامل اهداف مندرج در اساسنامه را تحقق میبخشد. گفتنی است که هیچ یک از اعضای هیات امنا و هیات مدیره از موسسه حقوق دریافت نمیکنند و درآمد شهرکتاب صرف توسعه فعالیتهای گوناگون مجموعه میشود.امروزه موسسه شهرکتاب به عنوان موسسهی مادر از طریق تاسیس شرکتهای مستقل و ایجاد تشکیلات وابسته، اهداف خود را پیگیری میکند.