«بهرام» پسر 18سالهای است كه دوست دارد دختر باشد. تیم گشتی كلانتری او را با آرایش و لباسهای زنانه در خیابان دستگیر كردهاند.
پسر جوان در دایره اجتماعی كلانتری اظهار داشت: خیلی سعی كردم خودم را شبیه یك دختر درست كنم تا كسی متوجه نشود اما به محض اینكه با افسر پلیس روبهرو شدم او دستگیرم كرد و مرا به كلانتری آورد! نمیدانم چرا دستگیرم كردهاند؟
اصلا به كسی چه مربوط است كه من دختر هستم یا پسر! اظهارات پدر بهرام پدر این پسر جوان كه بهمحض اطلاع از دستگیری فرزندش خود را به كلانتری رسانده بود و بسیار ناراحت و عصبانی بهنظر میرسید، در دایره اجتماعی كلانتری گفت: نمیدانم كجای كارم لنگ میزند كه تنها پسرم اینطوری آبرو و حیثیتم را بهبازی گرفته است.
او آهی كشید و افزود: از روزی كه پسرم به سن نوجوانی رسید، سعی كردم تمام امكانات لازم و رفاه كامل را برایش مهیا كنم تا چشم و دلباز بار بیاید و بتواند مدارج عالی تحصیلی را طی كند اما او آنقدر بیظرفیت است كه دیپلمش را هم بهزور گرفت.
این بچه ناخلف به بهانههای مختلف تا به حال چندین بار مرا سر كیسه كرده است و هر موقع درباره آینده با هم حرف میزنیم، میگوید آرزو دارد تكلیف سربازیاش را مشخص كند و هر چه زودتر به خارج از كشور برود. از شما چه پنهان، شنیدن این حرف برای من و مادرش كه پس از چندین سال صاحب پسری شدهایم، خیلی سخت است و ما تصمیم گرفتیم كمی با او سختگیری كنیم.
ولی او هیچ تغییری نكرد و امروز هم این دستهگل را به آب داده است. اظهارات پسر دخترنما بهرام پس از شنیدن سخنان پدر خود درباره دلیل انجام كارهایش بیان داشت: تنها سرگرمیام تماشای برنامههای ماهواره است و تحتتاثیر یكی از این برنامهها كه مجری آن میگفت: مردان با ظاهر و تیپ قلمی و ریز به شخصیت زنانه نزدیكتر هستند و میتوانند تغییر جنسیت بدهند، فكر احمقانهیی بهسرم زد و با این خیال باطل كه اگر زن بشوم برای خروج از كشور دردسر كمتری خواهم داشت،
تصمیم گرفتم تغییر جنسیت بدهم. من از مدتی قبل دور از چشم پدر و مادرم لباسهای دخترانه میپوشیدم و با تیپ و آرایش زنانه بیرون میرفتم تا در ابتدا به حركات و رفتار ظاهری زنانه عادت كنم ولی… ! برای خودم متاسفم و به پدرم قول میدهم كه اشتباهات گذشتهام را جبران كنم. فرمانده انتظامی مشهد در این باره گفت: برای بررسی دقیق علت این كار پسر جوان و اختلافات او و پدرش، پرونده به مركز مشاوره پلیس خراسان رضوی ارجاع شده است تا مطالعه علمی روی آن انجام شود.
سرهنگ احد كریمی افزود: اینگونه پروندهها بهخاطر پیچیدگی و حساسیتی كه دارند باید مورد بررسی و تجزیه و تحلیل علمی قرار بگیرند تا بتوان اقدام صحیحی در این باره انجام داد. وی خاطرنشان كرد: پلیس حرفهیی باید دید علمی، روش كارشناسانه و برخورد قانونی در بررسی پروندهها داشته باشد تا بتواند راهكارهای صحیح را برای پیشگیری و درمان معضلات و مشكلات اجتماعی در حوزه مسئولیتها و ماموریتهای خود تبیین كند.
نقش وراثت و محیط در شكلگیری رفتار افراد «رضا ترابی»، كارشناس ارشد مشاوره در اینباره معتقد است: عوامل زیادی در شكلگیری رفتار افراد دخیل هستند كه در یك دستهبندی كلی به 2گروه عامل وراثت و محیط تقسیم میشوند. هر فرد با یك سری صفات و ویژگیهای منحصر بهفرد كه از والدین خود به ارث میبرد متولد میشود و تحتتاثیر نیروهای محیطی خاص خود رشد میكند. برخی از این ویژگیها و شرایط باز و آشكار هستند و برخی پنهان.
در عین حال این 2عامل به حدی در هم تنیده و دارای اثرات متقابل بر یكدیگر هستند كه گاهی جداسازی آنها سخت است. بهطور مثال اگر مادری در سه ماهه نخست حاملگی به سرخجه كه یك عامل بیرونی(یعنی خارج از محیط ژنها و كروموزومهای تشكیلدهنده جنین) است، مبتلا شود این احتمال كه نوزاد او كر، كور یا دارای ضایعه مغزی شود بسیار زیاد است و ممكن است بسیاری این اثرات را ناشی از وراثت بدانند. وی خاطرنشان كرد: بهطور كلی این عوامل(وراثت و محیط) از همان اوان تشكیل نطفه بر یكدیگر و در كل بر شكلگیری یك نوزاد تاثیر میگذارند كه این گویای اهمیت توجه بیشتر است.
انگیزههای متفاوت یك رفتار در افراد مختلف وی افزود: بروز یك رفتار مشخص در افراد مختلف میتواند دارای دلایل و انگیزههای كاملا متفاوتی باشد، بهطور مثال گریه 2نوزاد كه در یكی ممكن است به دلیل گرسنگی و در دیگری بهعلت درد و ناراحتی بدنی باشد. اكنون با توجه به آنچه بیان شد بهطور مختصر به بررسی رفتار بهرام میپردازیم. البته پیش از هر چیز از آنجایی كه انگیزه بررسی چنین موضوعاتی، روشن شدن زوایای مختلف بروز یك رفتار برای آگاهی هر چه بیشتر خواننده است، ذكر این مطلب ضروری به شمار میآید كه آنچه مورد اشاره قرار میگیرد تنها دلایل و انگیزههای احتمالی این قبیل رفتارهاست، نه فرضیهیی اثبات شده!
با توجه به سن بهرام، قویترین فرضیه درباره رفتارهای او، فرضیه هیجانخواهی است. هیجانخواهی یعنی نیاز بهموقعیتها و تجارب متنوع، تازه و پیچیده! وی ادامه داد: میزان هیجانخواهی در بین افراد مختلف، متفاوت است و به همان نسبت روشهای ارضای آن متنوع و گستردهتر. در هیجانجویی سطح پایین ممكن است شخص با روشن كردن یك ترقه یا یك سیگار ارضا شود ولی در هیجانجویی سطح بالا ارضای هیجان نیاز به تجربهیی پیچیدهتر و تازهتر دارد.
میزان هیجانطلبی در هر سطحی كه باشد تحت تاثیر محیط و زمان ارضای آن تغییر میكند و به اشكال متنوع و مختلف بروز میكند. بنابراین با توجه به شرایط این پسر جوان، یكی از دلایل احتمالی بروز این رفتار میتواند هیجانجویی سطح بالا یا زیاد باشد. ترابی بیان كرد: معمولا نیازها و خواستههایی كه هر فرد دارد، قوه محركه او محسوب میشود. به عبارت دیگر نیروی محركه رفتارها، نیازهای فطری و اكتسابی ما هستند بهطوری كه نیاز به خوراك، پوشاك، مسكن، خودرو و… ما را به سمت كار و تلاش هدایت میكند. خود این كار و شغل ما را به سمت یادگیری مهارتهای خاص یا تحصیل در رشتهیی مخصوص میكشاند و به همین ترتیب اهدافی برای ما مشخص میشود كه در جهت نیل به آنها حركت میكنیم.
اما اگر تمام امكانات برای یك فرد مهیا باشد، دیگر دلیل و انگیزهیی برای كار، تحصیل و كسب مهارت نمیبیند و از طرفی هم در اثر بیانگیزگی احساسات، پوچی و بیحوصلگی بر او غلبه میكند. از این رو برای رفع این احساسات منفی دست به رفتارهایی مانند آنچه مشاهده كردیم، میزند. فرضیه سوم را میتوان در شیوههای تربیتی فرزندان جستوجو كرد یعنی رفتار پدر و مادر.
گاهی رفتاری كه والدین با فرزند خود دارند، متناسب با شرایط واقعی او نیست. به عبارتی دیگر رفتاری كه با پسر خود دارند، در واقع رفتاری در خور یك دختر است تا یك پسر. بهطور مثال در تهیه اسباب بازی برای دختر خود هدیه پسرانه و برای پسر خود هدیه دخترانه میخرند.
حتی ممكن است دانسته یا ندانسته از او توقع داشته باشند كه رفتار جنس دیگر را از خود بروز دهد. البته هر كدام از این رفتارها به دلایل مختلف و گستردهیی انجام میشود ولی به هر حال بر رفتار و شخصیت فرزندانشان تاثیرات منفی بر جای میگذارد.
در بروز چنین رفتاری میتوان به یادگیری اجتماعی یا مشاهدهیی اشاره كرد یعنی یادگیری از طریق مشاهده رفتار دیگران كه یكی از عوامل مهم موثر بر رفتار آدمی است بهطوری كه«آلبرت بندورا» از روانشناسان صاحبنظر در حیطه رفتار آن را شالوده یادگیری و شكلگیری شخصیت میداند. از آن جا كه از تاثیرگذارترین ابزار در این زمینه، رسانههایی همچون تلویزیون و ماهواره هستند و با توجه به اینكه از عمدهترین سرگرمیهای بهرام تماشای برنامههای ماهوارهیی با مضمون تغییر جنسیتی، آن هم در سنین بحرانی زندگی بوده است، بنابر نظریه یادگیری اجتماعی، احتمال زیادی متصور است كه تحت تاثیر چنین برنامههایی دست به اقدام مذكور زده باشد.
این مسئله از طرفی هم اهمیت توجه مضاعف والدین نسبت به سرگرمیها و نحوه گذراندن اوقات فراغت فرزندان را نشان میدهد و البته باید بگوییم یادگیری مشاهدهیی تنها منحصر به رسانههای دیداری و شنیداری نمیشود، بلكه شامل مشاهده رفتار دوستان، همسالان و تمامی افراد اجتماع نیز هست. وی خاطرنشان كرد: فرضیه دیگر میتواند بحران یا اختلال هویت جنسی باشد. حالتی كه در آن ویژگیهای فیزیولوژیك یك فرد با خود پنداره برداشت ذهنی و روانی او از خود همخوانی ندارد.
به عبارت دیگر فردی كه از لحاظ ظاهری و فیزیولوژیك، پسر و دارای ویژگیهای نخستین جنسی مذكر است، از لحاظ ذهنی و روانی احساس میكند كه یك دختر است یا باید یك دختر باشد. چنین فردی اگر در شرایط محیطی مشخصی قرار گیرد این تعارضات را بروز خواهد داد و برای رها شدن از چنین وضع بغرنجی دست به رفتارهایی متناسب با جنس دیگر، همخوان با برداشتهای ذهنی خود و خودپندارهاش، میزند. این احتمال هرچند بسیار نادر است ولی بههرحال بهعنوان یك عامل احتمالی باید درنظر گرفته شود.