راههای جلوگیری از تکرار ارتکاب گناه

پرسش:
1-برای حفظ وتقویت ایمان در محیط غیر مذهبی چه کار باید کرد؟

پاسخ:

احساس خجلت و شرمندگی در برابر خداوند نسبت به پیشینه های سوء خود از بهترین حالات روحی و معنوی و زمینه‏ساز توبه و جلب رحمت و عنایت پروردگار است.

البته ضمن آن که انسان همواره باید از گذشته‏های سوء، نگران و نسبت به آینده خود نیز بیمناک باشد در عین حال این خوف و اندوه هرگز نباید به گونه‏ای باشد که انسان را مایوس و ناامید سازد. چه این خود گناهی کبیره و دامی ابلیسی است. خداوند منان رحمتی بی پایان دارد و از همه بندگان گنهکار خود دعوت نموده است که به او التجا نموده و به سوی رحمت بیکرانش دست نیاز بگشایند و وعده داده است که اگر توبه نموده و دست از زشتی ها بشویند همه گناهان را خواهد بخشید و آنان را مشمول لطف و کرم بی منتهای خود خواهد کرد.

از امام باقر (ع) روایت است: لیس من عبد مومن الا و فی قلبه نوران نور خیفة و نور رجا، لو وزن هذا لم یزد علی هذا و لو وزن هذا لم یزد علی هذا: هیچ بنده مومنی نیست جز آنکه در ضمیرش دو نور تابان است «نور خوف» نسبت به کرده‏های پیشین و فرجام پسین و «نور امید» به فضل و رحمت پروردگار، که اگر هر یک با دیگری سنجیده شود هیچ یک فزونی نخواهد یافت،[1]. بنابراین باید با حفظ حالت التجا و تضرع دائمی در برابر خداوند امید و رجا به عنایات واسعه خدای رحمان و بنده نواز را نیز در دل بالا برد و رجا را همسان در دل جای داد. زیرا غلبه خوف موجب یأس و غلبه رجا موجب جرات بر گناه است ولی تساوی آن دو بهترین عامل بازدارنده از گناه وتشویق کننده به توبه و انجام عمل صالح می‏باشد.

پشیمانی اساسی‏ترین رکن بازگشت و جبران گناه است‏ولی نباید در آن متوقف ماند بلکه خداوند منان آن را پلی قرار داده است تا بندگان مومن با گذر از آن از جهنم سیئات بیرون جسته و به بهشت صالحات فرود آیند. بنابراین گام بعدی تغییر مسیر و ترک گناه است.

برای مبارزه با گناه و هواهای نفسانی رعایت چند نکته لازم است:

الف) کوچک نشمردن هیچ گناهی هر چند به نظر صغیره باشد.

ب) عزم جدی و آهنین برترک معصیت و مراقبت جدی و دائمی نسبت به تمام افعال خود.

ج) شرط نمودن با خدا مبنی بر ترک معصیت و هم از او استعانت جستن.

د) هرگاه فکر گناه و وسوسه آن به ذهن آمد بلافاصله آن را از لوح ذهن خارج کردن و توجه خود را به خدا و امور شریفه مشغول داشتن.

جدیت و موفقیت در این امر پیروزی بزرگی است و در واقع دفع دشمن شیطان نفس از همان خاکریز اول است.

قرآن‏مجید در وصف پارسایان می‏فرماید: إِنَّ اَلَّذِینَ اِتَّقَوْا إِذا مَسَّهُمْ طائِفٌ مِنَ اَلشَّیْطانِ تَذَکَّرُوا فَإِذا هُمْ مُبْصِرُونَ‏:

پرهیزگاران چون گرفتار وسوسه شیطان شوند همان‏دم متذکر (یاد خدا) شده و بصیرت یابند.[2]

ه) مطالعه و تفکر پیرامون عواقب سوء و وخیم گناه. در این رابطه مطالعه کتابهایی پیرامون معاد بسیار نافع است.

و) خود را همواره در محضر حق تعالی دانستن و او را به یقین در همه حال مراقب و بینای به افعال خود نگریستن.

ز) توجه به چهره کریه زشت و واقعی سیئات.

ح) برای ترک معاصی لازم است در بسیاری از موارد انسان از مکروهات و چه بسا از برخی مباحات نیز چشم بپوشد تا او را به انجام زشتی‏ها نزدیک نسازد.

ط) درحد ممکن دوری جستن از مکان ها و شرایطی که آدمی را به گناه ترغیب می‏نماید.

ی) تقویت اراده.

ک) محاسبه نفس، همه روزه و در صورت رخداد خطا، خود را محاکمه و توبیخ نمودن و بلافاصله استغفار کردن.

ل) مطالعه پیرامون زندگی پارسایان و زاهدان و مطالعه کتابهای اخلاقی .

م) توصیه‏های زیر در همه حالات خصوصا محیطهای غیر دینی نیز می‏تواند شما را در کنترل بیشتر نفس یاری نماید:

– سعی و کوشش در انجام وظایف و واجبات دینی- خواندن نماز با حضور قلب و در اول وقت- گرفتن روزه مستحبی به ویژه دوشنبه و پنجشنبه هر هفته- تلاوت قرآن به ویژه بعد از نماز صبح- زیاد خواندن سوره یوسف و تدبّر در آن – تأمل و اندیشه در آیات قرآن- حتی المقدور سعی در خواندن نماز شب- سحر خیزی- شرکت در ورزش‏های فردی و دسته جمعی- عدم معاشرت و دوستی با افراد منحرف و فاسد- انتخاب دوستان مؤمن و سالم- به یاد خدا بودن در همه اوقات- کنترل افکار و نیندیشیدن به صحنه‏های شهوت‏انگیز- شرکت در فعالیت‏های مذهبی و اجتماعی- تنظیم برنامه برای تمام شبانه روز و پر کردن اوقات فراغت با برنامه‏های صحیح و سودمند- داشتن برنامه منظم مطالعاتی و پر کردن فرصت‏ها با تفکر و مطالعه مناسب .

برای موفقیت در توبه، علاوه بر نکات ذکر شده، مطالب زیر قابل توجه است: 1- برای موفقیت در امر توبه باید دانست که انسان، معجونی از نیروهای گوناگون است. بعضی از آنها از غرایز حیوانی نشأت می‏گیرد و بعضی از فطرت حقیقت‏طلب و خداجوی انسان. بین این نیروها به طور دائم، جدال و درگیری وجود دارد. انسان باید با مبارزه‏ای همیشگی (جهاد اکبر) با وسوسه‏های شیطانی و نیز ارضای غرایز از طریق مشروع، قوای نفسانی خود را تضعیف و کنترل کند.

2- چنانچه شکست‏های شما در امر توبه مربوط به امور شهوانی است، در صورت امکان حتماً ازدواج کنید. با ازدواج صحیح، تا حدود زیادی در کنترل شهوت و ارضای مشروع آن موفق خواهید شد و زمینه برای استمرار توبه بیشتر فراهم خواهد شد.

3- برای استمرار توبه، برنامه زمان‏بندی شده برای مبارزه با گناهان داشته باشید. این برنامه در ابتدا سبک باشد و کم‏کم آن را جدی‏تر و سنگین‏تر کنید. اگر در همان اول شرط کردید که من هیچ‏گاه گناه نمی‏کنم، عملی نخواهد بود مثلاً با خودتان شرط کنید امروز فقط می‏خواهم چشم خود را کنترل کنم و آن روز را نیز چند قسمت کنید.

4- برای التزام به استمرار توبه، در صورت تخلف و شکستن توبه جریمه‏ای قرار دهید و حتماً آن جریمه را پرداخت یا ادا نمایید (مثل دادن صدقه، گرفتن روزه و…).

برای تقویت ایمان در دو زمینه باید کوشا باشید: 1- رشد علمی برای این کار، کتابهای شهید مطهری و شهید دستغیب را به تدریج- طبق یک برنامه هفتگی- مطالعه کنید. از کتاب‏های شهید مطهری، مقدمه‏ای بر جهان‏بینی و از کتاب‏های شهید دستغیب، ایمان و گناهان کبیره را بخوانید. توجه داشته باشید که مطالعه این کتابها باید در کنار درس‏های روزانه شما باشد و از آنها نباید غفلت کنید. ازاین‏رو خیلی برنامه مطالعاتی خودتان را سنگین نگیرید تا از تحصیل و مطالعه کتاب‏های درسی خودتان عقب نمانید.

2- بعد عملی اولین گام انجام واجبات و ترک محرمات است. در جدولی همه روزه برنامه‏های انجام شده و خدای نخواسته خلاف‏هایی که مرتکب شده‏اید را ثبت کنید و بلافاصله تصمیم به از بین بردن آنها با روش‏های ذکر شده بگیرید. نتیجه و میزان موفقیت هر یک از آنها را ثبت کنید و در پایان نتیجه را محاسبه کنید برای تخلفات خود را ملامت کرده و برای موفقیت‏ها خدا را شاکر باشید.