هخامنشیان پیرو چه دینی بودند؟

نشر شور‌آفرین اخیرا کتابی را با عنوان «دین هخامنشیان» با ترجمه تالیف مرتضی ثاقب‌فر و ژاک دوشن گیمن منتشر کرده است که در آن سعی بر این شده تا به این سوال اساسی پاسخ داده شود که مردمان سلسله باستانی هخامنشی در ایران پیرو چه دین و آئینی بوده‌اند.

 

ثاقب‌فر در مقام یک جامعه‌شناس، ایرانشناس و تاریخدان در این کتاب که همران با دومین سالگرد درگذشت وی منتشر شده‌ به بررسی سنجش‌گرانه دین هخامنشیان و دیدگاه‌های پژوهشگران مختلف از سراسر دنیا درباره دین هخامنشیان پرداخته و در نهایت نیز نظر خود را بیان کرده است.

 

کتاب اما در ادامه نوشته‌ای از ژاک دوشمن گیمن از ایرانشناسان نامدار معاصر را منتشر کرده است که در آن به مساله اصالت زرتشت و دین هخامنشیان و نیز رابطه دین و سیاست در این حکومت از کوروش تا خشایارشا پرداخته شده است.

 

ثاقب‌فر بخش نخست از این کتاب را با موضوع نام زرتشت در کتیبه‌های ایرانی و متون یونانی آغاز می‌کند و پس از آن به موضوع نبودن نام اوستا در کتیبه‌ها، لوحه‌ها و نوشته‌های مورخان باستانی می‌پردازد.

 

یکتاپرستی گاهانی و چندگانه پرستی هخامنشی و آئین‌هایی چون نوشیدن نوشابه هوم، دفن مردگان، نام‌ها و القاب پادشاهان هخامنشی، نبود اصطلاحات خاص زرتشتی و موضوع گل‌نبشته‌های تخت جمشید نیز مسائل دیگری است که بخش اول این کتاب در تعقیب ریشه‌های دین هخامنشیان به آن پرداخته است.

 

بخش دوم این کتاب اما به موضوع اصالت زرتشت از نگاه گیمن پرداخته که در آن با نگاهی به پژوهش‌های انجام شده در این زمینه به مقایسه ایزدان، اشخاص، اعمال و آئین‌ها، پرستشگاه‌ها و قربانگاه‌ها و اسطوره‌ها و نمادها در این آئین پرداخته شده است.

 

ثاقب‌فر در بخشی از کتاب خود می‌نویسد: اصطلاح زرتشتی و دین زرتشت چیزی است که امروزه ما و غربیان و خود آنان به خویش اطلاق می‌کنند، حال آنکه نه در روزگار ساسانی و نه پیش از آن تا دوره هخامنشی چنین نبوده است بلکه تا جایی که مدارک در دست است آنان لقب مزدیسنان یعنی مزدا پرست داشته‌اند.

 

این خطا موجب شده که برخی مخالفا و ایران شناسان ناآگاه، هخامنشیان را پیرو دین کهنی به نام مزدیسنان بینگارند که گویا به پندار ایشان با دین زرتشت به معنای امروزی آن تفاوت داشته است.

این کتاب در ۱۹۵ صفحه و با قیمت ۱۵۵۰۰تومان از سوی نشر شورآفرین منتشر شده است.