خطرات استفاده از دگزامتازون

عوارض ناشی از مصرف دگزامتازون

 

بسياري از ما زماني كه بيمار مي‌شويم، توقع بالايي از درمان داريم؛ يعني مي‌خواهيم به محض مصرف دارو بهبود پيدا كنيم. چندان هم برايمان مهم نيست که بيماري از بين مي‌رود يا علائم آن؛ فقط مي‌خواهيم ظرف چند دقيقه به طرز معجزه‌آسايی بهبود پیدا کنیم. به همين دليل هميشه آمپول را به قرص ترجيح مي‌دهيم.

تازه به اينها، مصرف دارو براي كاربردي غير از درمان را هم اضافه كنيد؛ مثلا از داروها براي زيبايي يا افزايش وزن استفاده مي‌كنيم؛ بدون آنكه بدانيم مصرف نابجا و خودسرانه داروها هرقدر هم كه جزو داروهاي ساده باشند گاهي عوارض جبران‌ناپذيري به دنبال دارد. دگزامتازون هم يكي از همين داروهاست كه به دلايل مختلف مثل آبریزش بینی، سرماخوردگی یا حساسیت بي‌رويه و خودسرانه مصرف مي‌شود.

 

دگزامتازون؛پيشرو در مصرف

چندي پيش باشگاه خبرنگاران جوان خبري منتشر كرد كه نگران‌كننده بود؛ دگزامتازون پرمصرف‌ترين داروي كشور است. به‌هرحال هر دارويي اساسا براي درمان ساخته مي‌شود اما برخي داروها عوارض نگران‌كننده‌اي هم به همراه دارند؛ خصوصا اگر بي‌رويه مصرف شوند. دگزامتازون يكي از همين داروهاست كه عوارض آن غيرقابل انكار است. بايد بدانيم چرا اين دارو پرمصرف‌ترين داروي كشور شده است و عوارض آن چيست. براي اين منظور با دكتر سيما صدراي، داروساز و دكتر فاطمه سليماني، دبير كميته كشوري تجويز و مصرف منطقي داروي وزارت بهداشت گفت‌وگو كرديم تا موضوع را از پایه بررسي كنيم.

 

 

دكتر سيما صدراي، داروساز:

دگزامتازون چيست؟

دگزامتازون جزو كورتيكواستروئيدها يا همان كورتون‌هاست و البته از نوع قوي كورتون‌ها هم محسوب مي‌شود. اين دارو دارای اثرات ضد التهابی و ضدحساسيتی است و روی سيستم ايمني بدن اثر سركوب كنندگي دارد. درحقيقت دگزامتازون شبيه هورمون‌هاي غده فوق كليه عمل مي‌كند و معمولا زماني تجويز مي‌شود كه نياز به سركوب سيستم ايمني باشد يا ترشح هورمون‌هاي غده فوق كليه دچار اختلال شده باشد. دگزامتازون در اشكال قرص، آمپول، شربت و در موارد خاص، قطره چشمي و پماد پوستي موجود است.

 

در چه مواردی تجویز می‌شود؟

به‌طور كلي دگزامتازون در مواردي كه التهاب يا حساسيت وجود داشته باشد استفاده مي‌شود. اين دارو سيستم ايمني بدن را سركوب مي‌كند و التهاب را از بين مي‌برد. از دگزامتازون در آلرژي، التهابات آرتريت يا آرتروز شديد، آسم، انسداد ريوي و مجاري تنفسي، خروسك، تورم مغزي، سل (همراه آنتي بيوتيك)، شيمي‌درماني (به عنوان داروي همراه) و. . . استفاده مي‌شود.

 

چه كساني ممنوعيت مطلق مصرف دارند؟

دگزامتازون بر سيستم ايمني بدن اثر دارد اما به لحاظ مولكولي، تا 3 روز بيشتر در بدن نمی‌ماند. البته اگر دارو به صورت عضلاني تزريق شود ممكن است زمان بيشتري در بدن باقي بماند. در مواردي مثل هنگام واكسن زدن، وجود بيماري‌هاي ويروسي، بيماري‌هاي قارچي سيستميك (قارچ داخل بدن) و. . . كه سيستم ايمني بيمار ضعيف شده است، مصرف كورتون‌ها خصوصا دگزامتازون مي‌تواند سبب سركشي و بدتر شدن بيماري شود. در اين موارد به هيچ عنوان نبايد دگزامتازون مصرف شود.

 

براي سرما خوردگي دگزامتازون مصرف نكنيد

دگزامتازون به علت  دارا بودن خاصيت ضدالتهابي متاسفانه در ايران براي سرماخوردگي و حساسيت‌هاي جزيي هم تجويز مي‌شود كه به هيچ عنوان توصيه نمي‌شود. در دنيا دگزامتازون موارد مصرف خاص خود را دارد و براي اين موارد هم دستورالعمل دارند. اما متاسفانه در كشور ما مصرف بي‌رويه اين دارو مشكل‌ساز شده است. اين مصرف بي رويه، اگرچه بيماري‌هاي ساده را آني درمان مي‌كند اما در مقابل عوارض بيشتري را براي فرد به ارمغان مي‌آورد. يعني در ابتدا ممكن است فرد احساس بهبودي داشته باشد اما در درازمدت اثر عكس خواهد داشت. خود دارو و مصرف به جاي آن مشكلي ندارد و اتفاقا داروي خوبي هم است اما متاسفانه اشتباهاتي كه در تجويز و مصرف بي‌رويه وجود دارد پذيرفته شده نيست. دگزامتازون يك داروي اختصاصي است و براي نسخه‌هاي معمولي نبايد تجويز شود.

 

مصرف دگزامتازون اعتيادآور است؟

دگزامتازون به معناي عام، اعتيادآور نيست اما وقتي دارو قطع مي‌شود عارضه بيماري شديدتر از قبل برمی‌گردد. به همين دليل افراد پس از مدتي نياز دارند كه مصرف دگزامتازون را ادامه بدهند و از قطع دارو امتناع مي‌كنند. همچنين بعد از مدتي دوز قبلي مصرف پاسخ نخواهد داد و براي تاثير بايد دوز را بالا برد که همين بالا بردن دوز مي‌تواند باعث زخم معده شود.

 

دگزامتازون، آرتروز را آرام مي‌كند؟

كساني كه دچار آرتريت يا آرتروز شدید هستند بايد يكسري دستورالعمل‌ها را رعايت كنند؛ مثل كاهش وزن، پرهيز از صدمه به مفاصل، ورزش‌هاي توصيه شده و. . . كه معمولا اين دستورالعمل‌ها توسط افراد جدي گرفته نمي‌شود؛ بنابراين براي كاهش التهاب و درد ممكن است از دگزامتازون استفاده كنند كه عملا كار درستي نیست. در بيماراني كه دردهاي آرتريتي دارند، پس از مصرف احساس راحتي مقطعي به وجود می‌آید و اینها به دليل اثر ضدالتهابي دارو و احساس راحتي كه به دست می‌آورند ممكن است به مصرف اين دارو تمايل زيادي داشته باشند اما بايد دانست كه مصرف مداوم دگزامتازون مي‌تواند باعث پوكي استخوان شود.

 

از طرفي معمولا كساني اين دارو را براي دردهاي آرتريتي استفاده مي‌كنند كه در سنين ميانسالي و سالمندي هستند. در اين سنين معمولا پوكي استخوان شروع شده و دگزامتازون مي‌تواند اين روند را تسريع كند. چاقي هم كه از ديگر عوارض دگزامتازون است به خودي خود باعث بدتر شدن وضعيت در آرتروز مي‌شود.

 

عوارض چشمي، عفونت و سرطان

مصرف بي‌رويه كورتون‌ها و مشخصا دگزامتازون مي‌تواند فشار چشمي را بالا ببرد و باعث آب مرواريد و آب سياه شود. به علاوه دگزامتازون سيستم ايمني را ضعيف كرده و بدن را مستعد عفونت مي‌كند. در بدن هر فرد عادي به‌طور متوسط روزانه 100 هزار سلول سرطاني توليد مي‌شود كه سيستم ايمني، اين سلول‌ها را از بين مي‌برد. دگزامتازون به عنوان عامل سرطان شناخته نمي‌شود اما به دليل اينكه سيستم ايمني بدن را تضعيف مي‌كند، مي‌تواند فرد را مستعد سرطان هم بكند.